'Cậu bé vàng Toán học Việt Nam' giờ ra sao?

Lê Bá Khánh Trình hiện là giảng viên khoa Toán-tin, Trường đại học Khoa học tự nhiên TP HCM. Anh sinh năm 1963 tại Huế.

Năm 1979, Khánh Trình là một trong năm học sinh Việt Nam được chọn tham gia Olympic toán quốc tế lần thứ 21 ở London, Anh, khi đó anh là học sinh lớp chuyên toán trường Quốc học Huế. Khánh Trình đã ghi dấu ấn trong lòng nhiều người Việt và quốc tế, khi anh đoạt Huy chương vàng và giải đặc biệt.

Lê Bá Khánh Trình. Ảnh: NLĐ.

Cậu học trò Trường Quốc học Huế ngày ấy vẫn chưa quên cái lần đăng ký nguyện vọng thi đại học. Nghe lời cha khi đó là giảng viên Trường Đại học Y Dược Huế, Trình đăng ký thi vào Trường Đại học Tổng hợp Huế, ngành toán. Tuy nhiên, kỳ thi chưa diễn ra thì Trình đoạt giải ba học sinh giỏi toán toàn quốc, được chọn vào đội tuyển Việt Nam dự thi Olympic Toán quốc tế ở London.

33 năm đã trôi qua, nhưng những kỷ niệm về kỳ thi năm đó vẫn còn nguyên vẹn trong ký ức của Lê Bá Khánh Trình, nhất là kỷ niệm lạc đề dẫn tới chiến thắng vang dội năm đó.

Khi vào phòng thi, có một bài yêu cầu giải cùng chiều, anh làm chiều ngược lại. Làm bài xong, thời gian còn nhiều, anh kiểm tra lại bài rất kỹ và thấy kết quả như nhau. Nhưng khi rà soát lại đề thì anh mới phát hiện mình đã làm sai.

"Đề cho một đường, tôi lại làm một nẻo. Nhìn đồng hồ, chỉ còn khoảng 30 phút nữa là hết giờ. Nhưng cảm giác của tôi lúc đó rất bình thản! Tôi đọc lại đề bài rồi tìm ra cách giải cho bài toán”.

Lê Bá Khánh Trình cho rằng, có thể khi con người ta bị dồn vào thế bí nhất, họ sẽ tìm ra một hướng giải quyết rất phù hợp và xuất sắc. "Tôi cũng vậy, dù thời gian không còn bao lâu nữa nhưng vẫn bình tĩnh làm bài".

Khi tiếng chuông báo hết giờ, giám thị đến thu bài, anh giơ tay lên xin ít phút nữa để giải cho xong bài toán cuối cùng. Đúng như y nguyện của Khánh Trình, vị giám khảo vẫn nhẹ nhàng đứng chờ cho đến khi tôi hoàn thành bài giải. Đặc biệt hơn là trong lúc anh làm bài thi, do mệt nên thi thoảng anh ho hắng vài tiếng, vị giám khảo đó còn ân cần đứng bên cạnh rót nước và lấy khăn lau cho thí sinh đến từ Việt Nam để anh yên tâm làm bài tiếp.

Cho đến hôm nay, Lê Bá Khánh Trình tin rằng, anh đoạt giải cao chính là nhờ vị giám khảo ấy: “Nếu lúc đó, hết giờ mà thấy ấy thu bài ngay thì có lẽ tôi đã không đoạt giải thưởng cao nhất trong cuộc thi”.

Một kỷ niệm làm Lê Bá Khánh Trình nhớ mãi là tình đồng đội giữa các thí sinh. Dù mỗi người từ các nước khác nhau và không ai biết về ai, nhưng mỗi lần làm bài xong, tất cả các đều ngồi lại, xem lại bài thi rồi cùng tìm ra những cách giải khác nhau hay hơn. Với những người làm bài không tốt, cả nhóm xúm lại để động viên, vì vậy, ngày hôm sau ai cũng làm bài tốt hơn ngày trước.

Ngày diễn ra buổi lễ trao giải thưởng, Lê Bá Khánh Trình bất ngờ khi tên của anh được xướng lên hai lần chỉ trong vài phút. "Lần thứ nhất, tôi lên nhận giải nhất cuộc thi. Niềm vui chưa ngớt, tôi lại được xướng danh thêm một lần nữa, là thí sinh đoạt giải xuất sắc cuộc thi", anh nhớ lại.

"Bất ngờ và không có niềm vui nào diễn tả được vào thời điểm đó. Hôm đó, vị giám khảo coi thi cũng đến chúc mừng tôi".

Chăm chỉ với phấn trắng, bảng đen

Sau ngày đoạt giải, cái tên Lê Bá Khánh Trình "nổi lên như cồn". Nhưng rồi 5 năm sau, 10 năm sau, không ít người hỏi Lê Bá Khánh Trình bây giờ làm gì, ở đâu? Không ít người kỳ vọng cậu bé vàng ngày xưa tiếp tục đạt thêm nhiều kỳ tích trên quốc tế.

Sau ngày nhận giải, Lê Bá Khánh Trình được tuyển thẳng vào khoa toán – cơ, Trường đại học Tổng hợp Moscow. Sau đó, anh làm nghiên cứu sinh dưới sự hướng dẫn của Viện sĩ Andrey Alexandrovich Gontrar, Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học Liên bang Nga.

Bốn năm sau, Khánh Trình bảo vệ thành công luận án tiến sĩ rồi trở về Việt Nam. Biết Trình về nước, Viện Toán học Việt Nam mời anh về công tác nhưng anh từ chối bởi điều kiện làm việc, đi lại xa xôi. Anh chọn làm giảng viên khoa toán - tin, Trường đại học Khoa học tự nhiên TP HCM.

Từ đó đến nay, Lê Bá Khánh Trình say mê với công việc của mình, say mê với việc truyền kiến thức toán học cho các thế hệ học sinh. "Nghề giáo với tôi có lẽ là duyên nợ, là nghề chọn mình", anh nói về quyết định lựa chọn nghề.

"Tôi không thích phải cầm lá đơn chạy loanh quanh đi xin việc làm và tìm cái gì đó bình lặng để hưởng thụ riêng cho mình, đó không phải là tôi. Vì vậy, nghề giáo rất phù hợp với tính cách và sức khỏe của tôi”.

Càng tiếp xúc với rất nhiều học trò, Lê Bá Khánh Trình lại yêu cái nghề mà “duyên nợ” mang đến cho anh. Anh cho biết, toán vốn dĩ là môn học rất khô cứng, khiến nhiều học trò không có hứng thú học. Vì vậy trong mỗi bài giảng, anh đều “biến tấu” thành những cái đơn giản, đời thường nhất để học trò hiểu.

Anh nói: "Có hôm đang giảng bài mà bất chợt đâu đó có tiếng nhạc lướt qua, tôi dừng bài giảng để đố các học trò tiết mục ấy là gì, do ai thể hiện, ai là người sáng tác ra nó. Ngay lập tức, tiết giảng của tôi rất có chất lượng".

Nguyên tắc Lê Bá Khánh Trình là hướng cho học trò những điều đơn giản, đời thường và dễ hiểu nhất. "Hãy để cho các học trò tự tư duy và tự tìm cách giải cho riêng mình thì các em mới nhớ được lâu".

Lê Bá Khánh Trình nửa đùa nửa thật: “Có nhiều khi tôi phải học hỏi từ các học trò của mình. Nhiều bài toán, học trò tìm ra cách giải rất hay mà tôi không hề nghĩ tới".

Theo anh, việc dạy học trò cũng giống như việc đối đãi với nhân tài, Nhà nước không nên bao bọc họ bằng những đặc chế như trả lương cao, ban chức tước và những bổng lộc khác. Đừng ràng buộc họ với những bổng lộc vì họ sẽ có cảm giác nợ nần đè lên trách nhiệm của họ.

Lê Bá Khánh Trình nói anh không bao thấy hối hận với công việc, cuộc sống hiện tại. Có đôi khi anh cảm thấy mệt mỏi song mệt mỏi đó chỉ là vì những chuyện thường nhật mà ai cũng có. "Vì cuộc đời nó là thế", anh nói.

Theo VTC